Historia Bystrza

Bystrze (dawniej niemiecki Biesterfelde ) jest wsią sołecką. Obecnie liczy ok. 220 mieszkańców. Położona jest na szlaku Żuławskiej Kolei Dojazdowej na trasie z Kończewic do Mątew Wielkich.

1 Nieistniejący kościół p.w. św. Jakuba Apostoła

W Bystrzu, przed nadaniem przywileju lokacyjnego w dniu 1 grudnia 1344 roku, istniała samodzielna parafia. Proboszcz otrzymał dziesięcinę 36 włók oraz cztery wolne włóki. Kościół św. Jakuba Apostoła zbudowano już pod koniec XIV wieku, na północnym krańcu wsi, po lewej stronie drogi prowadzącej z Mątew Wielkich do Kończewic. Do połowy XVI  wieku w parafii urzędował samodzielny proboszcz. W czasie reformacji kościół nie został przyjęty przez zbiór protestancki. W drugiej połowie XVI wieku wśród wsi należących do parafii w Bystrzu wymieniono także Rękowo (niemiecki Renkau – dzisiaj stanowi południową część Bystrza).  Murowany gotycki kościół św. Jakuba kilkakrotnie był poddawany pracom remontowym. W 1647 roku zanotowano, że był zniszczony, miał słabe okna i podłogę oraz organy wymagające naprawy. Pod koniec XVII wieku przy kościele stała zrujnowana drewniana plebania. W 1968 roku wybudowano nowy chór i balustradę otaczającą kamienną chrzcielnice. Gdy proboszczem był oficjał pomezański, wzmocniono kolumny oraz naprawiono okna i drzwi świątyni. W roku 1706 w aktach wizytacji przeprowadzonej przez biskupa chełmińskiego Teodora Andrzeja Potockiego (1664-1738) zanotowano, że kościół murowany pokryty był dachówką wypaloną z gliny. Przy kościele znajdowało się murowane ossarium, kryte dachówką. Kilka lat wcześniej obok kościoła wybudowano Dom parafialny, stodołę i stajnie, a nieopodal urządzono mały ogród. Akta tejże lustracji mówią, że kościół miał jeden starodawny i niekonserwowany ołtarz, pośrodku którego ustawione było drewniane tabernakulum, pozbawione jednak odpowiedniego zamknięcia. W prezbiterium znajdowała się wnęka, w której niegdyś przechowywano oleje święte. Nowa ambona udekorowana była malowidłami przedstawiających czterech Ewangelistów. Przy wejściu do kościoła stała kamienna kropielnica z wodą święconą. Posadzka w kościele wymagała wówczas remontu. W spisie inwentarza zanotowano, że w kościele był kielich srebrny, częściowo złocony, wraz z pateną, dwa spiżowe kandelabry, cztery kandablery drewniane i również drewniany pacyfikał. Jeszcze w 1788 roku, będąc filią w Mątew Wielkich, kościół był w dobrym stanie, jednak nieco ponad 30 lat później w roku 1820 ze względu na zły stan zachowania rozebrano go. Do dzisiaj zachowały się jedynie porośnięte dziką roślinnością fundamenty tej gotyckiej świątyni.







2 Ossarium

Administracyjne ossarium znajduje się na terenie parafii w Kończewicach, natomiast prawnie podlega parafii śś Piotra i Pawła w Mątowach Wielkich.
Ta gotycka kaplica cmentarna została zbudowana w pierwszej połowie XIV wieku w północno-wschodnim narożniku cmentarza  


  , obok dawnego kościoła św. Jakuba Apostoła, dla złożenia w jednym miejscu kości poległych w wojnie trzynastoletniej (1454-1466). W 1590roku mniszyło ją uderzenia pioruna. Po odbudowie była kilkakrotnie remontowana – ostatni raz ok. 1952 oraz w 1970 roku, gdy przeprowadzano prace zabezpieczające. Kaplica jest murowana z czerwonej cegły na zaprawie wapiennej 


  Oparta na rzucie zbliżonym do kwadratu o wymiarach224 x 242 cm. Jej wysokość całkowita wynosi ok. 3 m. Cała budowla jest lekko przechylona ku północy. Od strony zachodniej posiada otwór sklepiony łukiem odcinkowym, znajdujący się w tynkowanej ostrołukowej blendzie. Otwór ten zamknięty jest współczesną kratą zamontowaną  w 1970 roku  



. Pozostałe ściany są gładkie, tylko górna bryła ossarium zamknięta jest pasem prostego fryzu utworzonego z dwóch nieznacznie wysuniętych warstw cegieł i gładkiego pola pomiędzy nimi. Całość zwieńczona jest półkulistą kopułą z widocznymi czterema ceglanymi żebrami (gurtami). Niskie ceglane filary zakończone żelaznymi krzyżami flankują kopułę w narożnikach. Kopułę wieńczy betonowa kula, na której jest ślad po mocowaniu metalowego krzyża.



Na trzech wewnętrznych ścianach niewielkiego pomieszczenia znajdują się malowidła z ok. 1400 roku, o tematyce ściśle związane z funkcją budowli. Ukazują one rozbudowane wyobrażanie Sądu Ostatecznego. Na ścianie wschodniej, w ostrołukowej niszy, umieszczono Deesis, przedstawiającą otoczonego tęczą, tronującego Sędziego Świata, z którego ust wychodzą dwa miecze  



Po prawej stronie znajduje się postać klęczącej Marii, a po lewej barczysta osoba Jana Chrzciciela. 

Pod główną grupą, w formie koła, przedstawiono zmartwychwstanie umarłych. W klinie ściany nad ostrym łukiem, umiejscowione były dwa anioły grające na dużych trąbach. W niszy na ścianie północnej znajdują się dwa przedstawienia – u góry Maria w płaszczu Łaski ( Mater Misericordiae ) z wyobrażeniem dwóch osób (jedna z nich w mitrze biskupiej), na dole przedstawienie błogosławionych idących do bram raju. Ściana południowa jest podzielona na trzy części – w górnej części znajdują się dwie figury. Jedna z postaci ma w oku drzazgę, a w rękach trzyma długą belkę. Jest to nawiązanie do Ewangelii św. Mateusza. Poniżej, w drugiej scenie oddzielonej fryzami, uszeregowano personifikacją grzechów:
zabójstwo, kradzież złota z rozbijanej skrzyni , pijaństwo ukazane w postaci kobiety z nakryciem głowy, która utacza z beczki wino oraz próżność przedstawioną w postaci dwóch fircyków.  Diabły natomiast działają jako przestępcy przy zabójstwie lub jako kusiciele do ,, gardła piekielnego” Nad łukami ściany północnej i południowej zamknięte są w kołach symbole czterech ewangelistów:
-św. Mateusza – przedstawienie uskrzydlonej postaci ludzkiej
-św. Marka – atrybutem jest lew ze skrzydłami u stóp
-św. Łukasza – symbolizuje go wół
-św. Jana – symbolem jest orzeł
Na sklepieniu znajduje się przedstawienie wici roślinnej. Ossarium z tak cenną gotycką polichromią, to jedyny tego rodzaju zabytek za ziemiach polskich. Ogólny stan zachowania kaplicy jest bardzo zły. Mury i kopuła są zawilgocone i zasolone. Polichromie wewnątrz kaplicy są w zaniku, na rozwarstwionych tynkach, w dużym stopniu zasolonych





Tak unikatowy obiekt potrzebuje natychmiastowej konserwacji.

Fragmenty tekstu książki Pt. ,,Gotyckie zabytki sakralne na terenie gminy Miłoradz na Żuławach” – ks. Andrzej Starczewski  

 

 

Dojazd do nas:

 

Zagłosuj teraz!
 
Pogoda
 





Witaj internauto, oto twój numer IP 3.238.233.189
Dzisiaj nas odwiedzano 3


Liczniki

 
Łącznie stronę odwiedziło już 29144 odwiedzający

Ta strona internetowa została utworzona bezpłatnie pod adresem Stronygratis.pl. Czy chcesz też mieć własną stronę internetową?
Darmowa rejestracja